Mensenwerk nieuwsbrief ESF+ 2021-2027 | nummer 3 | 2023

Maandag 25 september bezocht Eurocommissaris Schmit (werkgelegenheid & sociale rechten) Rotterdam, waar wethouder Versnel (oa werkgelegenheid) hem welkom heette. Op verzoek van de Europese Commissie ging hij langs bij praktijkschool HPC Centrum aan de Schietbaanstraat. Een middelbare school bedoeld voor jongeren van 12 tot en met 18 jaar die, naast het werken uit boeken, vooral leren in de praktijk. Een voorbeeldschool waar het gaat om het begeleiden van leerlingen naar werk.

Het Europees Sociaal Fonds (ESF)

De gemeente Rotterdam en scholen in het voortgezet Praktijk- en Speciaal onderwijs ontvangen middelen uit het Europees Sociaal Fonds (ESF) met als doel om zoveel mogelijk Rotterdammers aan het werk te houden en te krijgen. Deze middelen worden geïnvesteerd in begeleiding op de scholen, werkcoaches en jongerenconsulenten. Zij begeleiden jongeren tijdens en na afronding van hun onderwijsperiode, waarmee er een goede doorstroming ontstaat van school naar werk. Een werkgever krijgt door de samenwerking met een begeleider een goed voorbereide werknemer op de vloer.

Praktijkvoorbeelden van HPC Centrum

Op praktijkschool HPC Centrum hebben leerlingen vol trots hun talenten laten zien. De gasten kregen een lunch aangeboden die vakkundig werd voorbereid en uitgeserveerd door leerlingen van de school. Schmit en Versnel gingen in gesprek met begeleiders en werden zelf ook nog aan het werk gezet. Tijdens een praktijkles techniek hebben zij een vogelhuisje in elkaar gezet. Alle leerlingen maken er tijdens hun schooltijd één. Veel van de vogelhuisjes vinden een mooi plekje in de wijk waar de school een goede relatie mee heeft.

De impact van het Europees Sociaal Fonds in Rotterdam

Tijdens het bezoek heeft wethouder Versnel de Eurocommissaris laten zien hoe wij de middelen inzetten in Rotterdam. “Deze school is slechts één voorbeeld van waarom wij hier in Rijnmond zo dankbaar zijn voor het Europees Sociaal Fonds. Het geeft ons de mogelijkheid om werkcoaches, jeugdbegeleiders en innovatieve leerwerktrajecten te financieren en het stelt scholen zoals deze in staat om in te spelen op hun specifieke behoeften. Zonder deze begeleiding zijn leerlingen beperkt in het vinden van een baan.” aldus de wethouder.

Toekomstige carrièremogelijkheden voor leerlingen

Leerlingen gaan na school bijvoorbeeld aan het werk als kok, baliemedewerker, winkelmedewerker, fietsenmaker of facilitair medewerker. Maar soms vinden ze ook een plekje op de school zelf.

De Eurocommissaris gaf aan verheugd te zijn om goede voorbeelden te zien omdat jeugdwerkloosheid in Europa een groot probleem is. “En met het oog op de toenemende tekorten op de arbeidsmarkt, moeten wij blijven investeren in het oplossen van jeugdarmoede”.

Zonder diploma de school verlaten? Bij Spaarne Werkt, het participatiebedrijf voor Haarlem, Heemstede, Bloemendaal en Zandvoort, laten ze dat niet snel gebeuren. In hun leerwerkbedrijf gaan jongeren in een professioneel restaurant aan de slag.

Zeeduivel. Kalfsgebraad. Mandarijn-karamel tarte tatin. Het zijn enkele gerechten die op de menukaart van De Kloosterkeuken in hartje Haarlem staan; een voormalig klooster uit de 15^e eeuw. Hier draait het niet om het halen van een maximale omzet, maar om jongeren die om wat voor reden dan ook, zijn uitgevallen in het reguliere onderwijs. Soms komen ze van de middelbare school, soms van het mbo. Zij volgen een horecaopleiding en zijn verbonden aan De Kloosterkeuken of aan restaurant De Ripper. Dus staan ze in de keuken groente te snijden, vlees te braden en zorgen ze voor de bediening. En loopt het even niet zo soepel? Dan springt een leermeester of leidinggevende bij.

Zelfvertrouwen

Deze jongeren zitten in kleine klassen van maximaal 14 leerlingen en volgen de meeste theorielessen bij het ROC Nova College in Haarlem, waarmee deze vorm van onderwijs wordt gerealiseerd. ‘Het heeft niet zoveel zin om hen dagenlang in de schoolbanken te laten zitten. Hun spanningsboog is vaak kort’, vertelt Esger Douwes Dekker, manager bij Spaarne Werkt. ‘Dus krijgen zij gedurende de hele week korte blokken theorie aangeboden en zitten ze in kleinere klassen. Ook is een vaste jeugdhulpverlener verbonden aan de groep.’

Het restaurant zelf brengt geen geld in het laatje, licht hij toe. ‘We maken geen winst, dat is ook niet het doel. We willen niet dat leerlingen met gesmolten schoenzolen van het heen en weer rennen, naar huis gaan. Het gaat er vooral om dat zij met een voldaan gevoel naar huis gaan omdat ze hun werk goed hebben gedaan. Dat ze aan het einde van de avond gecomplimenteerd worden voor hun inzet, voor wat ze hebben geleerd. Want vaak ontbreekt het hen aan zelfvertrouwen.’

Gastheerschap

Neem de 19-jarige Janno. Hij kon zijn derde jaar mavo niet afmaken en moest van school af. Vervolgens is hij de opleiding bij De Kloosterkeuken gaan doen, waar hij inmiddels drie jaar werkt. ‘Ik specialiseer me nu in gastheerschap’, vertelt hij trots. Behendig knoopt hij een bruin schort om, dekt alvast de tafels voor de gasten en ziet ernaar uit hen welkom te heten. ‘Dat was een jaar geleden wel anders’, blikt hij terug. ‘Ik durfde met niemand te praten. Hier heb ik geleerd uit mijn schulp te kruipen. Ook de drukte vond ik in het begin vreselijk en ik had soms een paniekaanval. Dan vertelde de leermeester dat ik me op iets anders kon focussen, zodat de paniek een volgende keer niet zo heftig zou zijn.’

Serieus werk

Lonneke van Dijk is een van de leermeesters van Spaarne Werkt. Met twee leidinggevenden stuurt ze elke avond een team van zo’n 11 leerlingen aan die leren voor horeca-assistent, gastheer of gastvrouw of kok. ‘Zitten jongeren in de middag nog een beetje lollig te doen, als de eerste gasten binnenkomen, dan veranderen ze als een blad aan een boom. De leerlingen weten precies wat ze moeten doen.’ Dat de jongeren werken in een echt restaurant waar gasten ook serieuze bedragen betalen voor de maaltijden, ziet zij als belangrijk voordeel. ‘Ze weten: ons werk doet ertoe. Aan het einde van de avond, om 23 uur, kijken we met z’n allen even terug. Wat ging goed, wat kon beter? Ook scheelt het dat ze elke dag succeservaringen opdoen. Eigenlijk gun je iedere jongere deze goede leerschool.’

Subsidie

Het kost veel geld om het leerwerkbedrijf draaiende te houden, merkt Douwes Dekker op. ‘We krijgen subsidie vanuit de overheid en ontvangen ook ESF-gelden. Die subsidies hebben we echt nodig om deze groep kwetsbare jongeren deze vorm van onderwijs aan te kunnen bieden.’ Het mooie is: de meeste jongeren vertrekken met een mbo-diploma. Maar daarmee houdt het niet op. Een jobcoach helpt hen vervolgens op weg om een baan te vinden in de horeca. Of het nu gaat om een buurtrestaurant, kantine of lunchcafé. ‘Wat maar het beste bij een leerling past.’

Douwes Dekker haalt het voorbeeld aan van een jongen die binnen die tikkertje wilde spelen en geen seconde kon stilzitten vanwege zijn adhd. ‘Een jaar later stond hij met kerst in het restaurant en legde mij de wijnkaart uit. Nou, dan ben ik trots. En ik weet dat niet alleen die jongen is geholpen, maar ook zijn ouders. Wanneer een kind tóch met een mbo-diploma van het Nova College van school gaat, geeft dat meer kans op een goede toekomst.’

Het project leerwerkbedrijven voor jongeren valt onder een totaalproject van de arbeidsmarktregio Zuid-Kennemerland en IJmond, mede mogelijk gemaakt door ESF-subsidie.

Ruim 600 kwetsbare werkenden en werkzoekenden volgden eind 2022/begin 2023 een ICT-opleiding om hun kans op een baan te vergroten. Het Centrum Arbeidsmarktvraagstukken ICT (CA-ICT), het opleidingsfonds arbeidsmarkt ICT, maakte dit mogelijk met financiële ruggensteun uit Europa.

Tussen 2020 en 2022 schudde de coronapandemie de arbeidsmarkt door elkaar.  Van de culturele sector die maanden plat lag tot winkels die alleen klanten mochten ontvangen op afspraak: de gevolgen waren overal voelbaar. Dit raakte kwetsbare werkenden en werkzoekenden hard, vertelt Louis Spaninks, directeur van CA-ICT. Zeker mensen met flexibele contracten of een eigen onderneming.

Crisis als kans

Toch zagen ze bij het CA-ICT direct een mogelijkheid om deze crisis om te zetten in kansen. Binnen de ICT barst het van de vacatures. Hoeveel precies is onderwerp van discussie. Spaninks: ‘Kijk je alleen naar traditionele ICT-bedrijven en -functies? Of beschouw je, net als wij, werknemers in de digitale economie die werk verrichten waarvoor je ICT gerelateerde vaardigheden nodig hebt, ook als ICT’er?’ Als je op de laatste manier kijkt, dan blijkt bijvoorbeeld dat er in het eerste kwartaal van 2022 maar liefst 32.385 ICT-gerelateerde vacatures waren. Deze cijfers komen uit het dashboard pr-eDICT, een initiatief van CA-ICT, dat informatie ontsluit over de arbeidsmarkt ICT in brede zin.

Erkende opleidingen

Werk voldoende dus voor mensen met ICT-vaardigheden. Zowel binnen de traditionele ICT-bedrijven als daarbuiten. Mits je de juiste papieren hebt. Hoe kom je daaraan als je in een lastige positie zit op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld omdat je al een tijdje niet hebt gewerkt, je praktisch geschoold bent of uit een heel ander vakgebied komt? Daarbij kwam het CA-ICT om de hoek kijken. Of het nu ging om security, softwareontwikkeling of werken bij een servicedesk: deelnemers konden kiezen uit diverse ICT-opleidingen op verschillende niveaus, variërend van mbo tot hbo. ‘Het betrof uitsluitend erkende en actuele opleidingen. Als je die stapelt, levert dat soms ook vrijstellingen op bij bijvoorbeeld een Regionaal Opleidingscentrum (ROC)’, aldus Spaninks.

Ambitie versus realiteit

Aanvankelijk had CA-ICT Europese subsidie aangevraagd én gekregen om 1200 mensen op te leiden in de ICT. Het lukte echter niet om zo’n grote groep binnen een half jaar bij elkaar te krijgen. ‘We zijn in eerste instantie in zee gegaan met vier partijen die namens ons deze projecten zouden opzetten. Maar lang niet alles kwam van de grond. Eén organisatie kreeg bijvoorbeeld een contract niet rond om mensen ergens te plaatsen, een andere partij lukte het niet om kwetsbare mensen te vinden met een afstand tot de arbeidsmarkt die aan de voorwaarden voldeden. Denk aan intrinsieke motivatie, inkomenseisen en de taal goed kunnen spreken. Uiteindelijk zijn er bijna 600 deelnemers gevonden. Ik heb de subsidie daarom afgeschaald. Desondanks bestempel ik het project als een succes, want maar liefst 584 mensen zijn erin geslaagd om een opleiding af te ronden.’

Succesverhalen

Met hun certificaten op zak, stroomden mensen door naar een baan bij overheden en in het bedrijfsleven. De feedback van deelnemers was dan ook positief: zij waardeerden het traject met een 8+, vertelt Spaninks. ‘Je zag mensen echt opbloeien.’ Als voorbeeld haalt hij iemand aan die na 25 jaar te hebben gewerkt bij een specialist in autoaanpassingen voor mindervaliden, zijn carrière een compleet nieuwe wending heeft gegeven. Diegene werkt nu als functioneel beheerder bij een provinciale ondersteuningsinstelling en is daar heel enthousiast over. ‘Kijk, daar doen we het voor.’

Om de economische en sociale gevolgen van de COVID-19 pandemie tegen te gaan, voegde de Europese Commissie in 2020 280 miljoen euro toe aan het Nederlands deel van het Europees Sociaal Fonds (ESF). Dit aanvullende budget kwam terecht in een apart programma: REACT-EU (Recovery Assistance for Cohesion and the Territories of Europe). Stichting CA-ICT diende in februari 2022 een subsidieaanvraag in voor REACT-EU. Dit REACT-EU project liep van september 2022 tot en met maart 2023.